İklim İnkarcılığı Nedir? 6 Maddede En Yaygın Tezler ve Bilimsel Yanıtlar

Sevgili dostlar,

İklim değişikliği, çağımızın en büyük küresel sınavlarından biri olmasına rağmen, bu gerçeği reddeden veya küçümseyen söylemler hâlâ etkili olmaya devam ediyor. Bilim dünyasında güçlü bir uzlaşı bulunmasına karşın, "iklim inkarcılığı" adı verilen bu yaklaşım, yalnızca bilimsel verilerin inkârı değil; aynı zamanda küresel iklim eylemlerini geciktiren, kamuoyunu yanıltan ideolojik ve politik bir duruş olarak öne çıkıyor.

İklim inkarcılığı ile bilimsel şüpheciliğin karıştırılmaması gerekir. Şüphecilik, bilimin ilerlemesinin temel taşlarından biridir; hipotezlerin titizlikle sınanmasını sağlar. Ancak iklim inkarcılığı, bilimi sorgulamak değil, bilimsel gerçekleri itibarsızlaştırmak amacı taşır.

BİLİMSEL UZLAŞI VE İNKARCI TEZLERİN ZAAFİYETİ

Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) raporları ve binlerce bilimsel çalışma, küresel iklimin insan faaliyetleri nedeniyle değiştiğini açıkça göstermektedir. 1990’dan bu yana IPCC raporları, insan etkisini önce "muhtemel", ardından "çok büyük olasılıkla" ve nihayet "son derece muhtemel" olarak nitelendirmiştir. Bugün gelinen noktada, insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının iklim değişikliğinin temel sebebi olduğu bilim dünyasında neredeyse oybirliğiyle kabul edilmektedir.

Bu uzlaşı, iklim inkarcılarının iddialarını çürütmektedir. Bilimsel literatürün hızlı büyümesi ve insan etkisinin net bir şekilde kanıtlanması, iklim değişikliğinin doğal döngülerin bir parçası olduğu tezlerini geçersiz kılmaktadır.

İNSAN FAALİYETLERİNİN İZLERİ

İnsan etkinliklerinin etkileri yalnızca teorik düzeyde değil, somut gözlemlerle de ortaya konmaktadır. Kuşların göç yollarının değişmesi, okyanus asitlenmesi, ormansızlaşmanın biyolojik çeşitliliği tehdit etmesi gibi örnekler, insanın gezegen üzerindeki etkisinin açık göstergeleridir. Sanayi Devrimi’nden bu yana hızla artan karbondioksit salımları, doğal iklim döngülerinin ötesinde bir ısınmayı tetiklemektedir.

Bu veriler, iklim değişikliğini küçümseyen veya insan etkisini yok sayan argümanlara güçlü ve gözlemlenebilir karşılıklar sunmaktadır.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN ÖNCELİK SIRALAMASINDAKİ YERİ

Bununla birlikte, yaşadığımız dünyada iklim değişikliği her zaman birinci öncelik olmamaktadır. Birçok ülke için savaş, açlık, soykırımlar ve ekonomik krizler, iklim değişikliğinin önünde yer alıyor. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde de iklim değişikliği önemli bir sorun olarak görülmekle birlikte, halkın günlük yaşamında daha acil sosyal ve ekonomik meseleler öne çıkmaktadır.

Bu durum, iklim değişikliğini bir "lüks sorun" olarak görme eğilimini doğurmakta, bazı kesimlerin önceliği daha somut, daha kısa vadeli krizlere vermesine yol açmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, iklim inkarcılığı olmasa bile iklim değişikliğine yönelik mesafeli tutumların ardında sosyo-ekonomik gerçekliklerin bulunduğunu da kabul etmek gerekir.

GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELER VE İKLİM POLİTİKALARI

Öte yandan, küresel iklim zirvelerinde alınan bazı kararlar, gelişmekte olan ülkeler için önemli engeller oluşturmaktadır. Karbon emisyonlarının azaltılmasına yönelik hedefler, tarihsel sorumluluğun daha az olduğu bu ülkeler için ekonomik büyüme ve kalkınma hedeflerini zorlaştırabilmektedir.

Gelişmiş ülkeler yüzyıllarca süren sanayi faaliyetleriyle bugünkü emisyon birikiminin temel sorumlusu olurken, gelişmekte olan ülkeler bu yükün azaltılması için aynı derecede sorumluluk altına sokulmaktadır. Bu da iklim politikalarının adaletli olup olmadığı konusunda meşru tartışmalara zemin hazırlamaktadır.

İşte bu nedenle bazı iklim inkarcıları, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, iklim politikalarına yönelik eleştirilerinde belirli bir haklılık payı taşımaktadır. Bu politikaların bazen ekonomik gelişimi yavaşlatıcı, istihdamı sınırlandırıcı etkiler doğurduğu da göz ardı edilmemelidir.

METAN GAZI TARTIŞMALARI VE YAPAY ET ELEŞTİRİSİ

İklim değişikliği tartışmaları yapılırken, metan gazı salımı üzerine yoğunlaşan bazı söylemlerin de dikkatli değerlendirilmesi gerekir. Son yıllarda, özellikle Bill Gates gibi isimler, sığırların metan gazı salımının küresel ısınmadaki etkisini öne çıkararak yapay ete yatırım yapmıştır. Ancak bu söylemler, tamamen ticari hedeflerle şekillendirilmiştir.

Gerçek şu ki; araçların, klimaların, bilgisayarların ve sanayinin tükettiği enerji miktarı, küresel ısınmaya sığırların metan salımından çok daha fazla etki etmektedir. Enerji tüketimi kaynaklı karbon salımları, küresel ısınmanın başlıca nedenleri arasındadır. Bu nedenle, enerji yoğun sektörlerdeki tüketimi azaltmak, bireysel karbon ayak izini küçültmek ve özellikle motorlu taşıt kullanımını sınırlandırmak, iklim açısından çok daha olumlu sonuçlar doğurur.

Sığır eti tüketimini azaltmak elbette çevresel etkileri sınırlamada bir adım olabilir; ancak iklim değişikliği ile mücadelede etkili olmak için esas dikkat edilmesi gereken enerji kullanım alışkanlıklarıdır.

İNKARCI SÖYLEMLERİN RETORİĞİ VE TAKTİKLERİ

İklim inkarcılarının sıkça başvurduğu yöntemlerden biri, doğal döngülere atıfta bulunmak veya bilimsel verilerin kesin olmadığını iddia etmektir. Ancak bu iddialar, bilimin ilerleyen doğası ve bulguların tutarlılığı karşısında anlamını yitirmektedir.

İnkâr söyleminin ardında yalnızca bireysel inançlar değil, organize ve güçlü çıkar grupları da yer almaktadır. Fosil yakıt endüstrisi ve bağlı lobiler, iklim değişikliği bilincini zayıflatmak için sistematik bir çaba yürütmüştür. 1970’li yıllardan itibaren fosil yakıt şirketlerinin iklim değişikliği konusunda bilgi sahibi olduğu, ancak bu bilgiyi kamuoyundan sakladığı belgelerle ortaya konmuştur.

İklim inkarcılığı yalnızca bilimsel bir tartışmayı değil; aynı zamanda ekonomik ve politik çıkarların kamuoyunu yönlendirmek için kullanılan bir araçtır.

KAMUOYUNDAKİ ETKİLERİ VE POLİTİKA ENGELLERİ

İklim değişikliğine yönelik dezenformasyon, kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesine, kutuplaşmasına ve eylemsizlik ortamının güçlenmesine neden olmaktadır. Yanlış algılar, iklim yasalarının ertelenmesine ve gecikmesine yol açmakta, acil adımların atılmasını engellemektedir.

Bu ortamda, iklim inkarcılığı sadece bireysel bir tutum değil, politik süreçleri doğrudan etkileyen bir güç haline gelmiştir.

İKLİM İNKARCILIĞINA KARŞI GÜVENİLİR BİLGİ VE FARKINDALIK

Bu tablo karşısında yapılması gereken, eleştirel düşünme yetkinliğini artırmak ve güvenilir bilgi kaynaklarına yönelmektir. Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), TÜBİTAK MAM gibi kuruluşların raporları, sağlam bilimsel veriye dayalı bilgilere ulaşmak için başlıca referanslardır.

Bireylerin doğru bilgiye ulaşmaları kadar, bilgi kirliliğini üreten kaynakların ve stratejilerin tanınması da büyük önem taşımaktadır.

SONUÇ: BİLİMİ SAVUNMAK, ADALETİ GÖZETMEK

Sevgili dostlar,

İklim inkarcılığı, bilimsel bir tartışmadan öte, gezegenimizin geleceğini ilgilendiren ciddi bir tehdittir. Ancak bu mesele yalnızca bilimsel gerçeklerin değil; sosyal adaletin, kalkınmanın ve ekonomik eşitliğin de bir parçasıdır.

Bilimsel gerçekleri savunmak, yalnızca akademik bir görev değil; tüm insanlık için bir sorumluluktur. Ancak bunu yaparken, iklim politikalarının adil uygulanıp uygulanmadığını da sorgulamak, gelişmekte olan ülkelerin haklı kaygılarına kulak vermek gerekir.

Bu yazımda İklim İnkarcıları Ne Savunuyor? 7 Maddede İklim İnkarcılığını anlatmaya çalıştım. İklim Okulu olarak, bilgiye dayalı mücadeleye katkı sunmaya, yanlış bilginin önüne geçmeye ve ortak geleceğimiz için doğru adımları birlikte atmaya devam edeceğiz.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi | İklim Okulu Kurucusu

Kaynaklar

https://perspektif.eu/2024/04/02/iklim-inkarcilari-iklim-degisikligi-aslinda-bir-komplo-mu/

https://skepticalscience.com/docs/ConspiracyTheoryHandbook_Turkish.pdf

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1172779

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3757796

https://climatepromise.undp.org/news-and-stories/what-are-climate-misinformation-and-disinformation-and-how-can-we-tackle-them

https://researchguides.worldbankimflib.org/climate-economics-and-finance/organizations

https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/47566.pdf

https://www.undp.org/tr/turkiye/news/iklim-degisikligi-yayginlasiyor-hizlaniyor-ve-siddetleniyor-ipcc

https://www.tskb.com.tr/blog/surdurulebilirlik/iklim-degisikligi-ile-ilgili-6-soru-6-yanit

https://www.environmental-auditing.org/blogs/climate-change-denial-data-driven-insights/

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1685903

https://education.cfr.org/learn/timeline/history-climate-action

https://yersizseyler.wordpress.com/2024/07/13/insanlarin-iklimi-darbeledigini-bilimciler-1970lerde-anlamisti-ama-iklim-inkarciligi-da-o-zamanlar-basladi-leah-aronowski-ile-gorusme/

https://www.greenpeace.org/usa/climate/exxons-climate-denial-history-a-timeline/

https://www.ucs.org/climate/accountability

https://teyit.org/dosya/dev-sirketler-kuresel-isinmayi-yillarca-nasil-sakladi

https://yesilgazete.org/cop28-160dan-fazla-iklim-inkarcisinin-zirveye-katildigi-ortaya-cikti/

https://drexel.edu/news/archive/2013/december/climate-change

https://en.wikipedia.org/wiki/ExxonMobil_climate_change_denial#:~:text=These%20organizations%20include%20the%20Cato,ties%20to%20fossil%20fuel%20companies.

https://www.exposedbycmd.org/2022/03/21/the-dirty-dozen-the-biggest-nonprofit-funders-of-climate-denial/

https://www.asanet.org/footnotes-article/structure-and-culture-climate-change-denial/

https://gc.copernicus.org/articles/8/81/2025/

https://www.iklimhaber.org/wp-content/uploads/2023/05/Iklim-Haber-Konda-Arastirma-2022.pdf

https://teyit.org/dosya/iklim-kanunu-neden-komplo-teorilerinin-odaginda

https://yesilgazete.org/iklim-inkarcilari-abd-kongresinin-neredeyse-dortte-birini-olusturuyor/

https://www.americanprogress.org/article/climate-deniers-of-the-118th-congress/

https://www.iklimhaber.org/iklim-dezenformasyonuna-karsi-bm-destekli-yeni-bir-girisim-baslatildi/

https://www.iklimin.org/wp-content/uploads/egitimler/seri_17.pdf

https://mam.tubitak.gov.tr/tr/calisma-alanlari/iklim-degisikligi-ve-surdurulebilirlik-arastirma-alanlari

https://www.medipol.edu.tr/akademik/arastirma-merkezleri/iklim-degisikligi-calismalari-uam

https://kutuphane.uskudar.edu.tr/tr/sayfa/113/konularina-gore-veri-tabanlari

https://infoguides.gmu.edu/ccpc/journals

https://cevresehiriklim.com.tr/?page_id=1589

İklim Değişikliği mi İklim Krizi mi?

Sevgili dostlar,

İklim değişikliği, gezegenimizin karşı karşıya olduğu en önemli sorunlardan biri olarak kabul edilmektedir. Bu sorunu tanımlamak için kullanılan çeşitli terimler arasında "iklim değişikliği" ve "iklim krizi" öne çıkmaktadır. Bu terimlerin her ikisi de aynı olguyu işaret etse de, aralarında önemli nüanslar bulunmaktadır ve bu nüanslar, konunun algılanışı ve ele alınış biçimi üzerinde etkili olabilmektedir.

Bu raporun temel amacı, "iklim değişikliği" ve "iklim krizi" terimlerini bilimsel ve toplumsal bağlamlarda inceleyerek aralarındaki farkları, benzerlikleri ve kullanım gerekçelerini net bir şekilde ortaya koymaktır. Rapor, bu terimlerin kökenlerini, bilimsel tanımlarını, kullanım motivasyonlarını ve potansiyel etkilerini çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler ışığında analiz edecektir. Kullanılan terminolojinin, sorunun ciddiyetinin ve çözümüne yönelik atılması gereken adımların algılanmasında kritik bir rol oynadığı açıktır. Bu nedenle, bu iki temel terimin derinlemesine incelenmesi, iklim değişikliğiyle ilgili daha bilinçli bir söylem ve eylem için zemin hazırlayacaktır.

İklim Değişikliği: Bilimsel Bir Tanım

İklim değişikliği olgusunu anlamak için öncelikle uluslararası ve ulusal düzeydeki bilimsel kuruluşların bu terime nasıl yaklaştığını incelemek gerekmektedir. Bu tanımlar, sorunun bilimsel temelini ve kapsamını çizmektedir.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli (IPCC), iklim değişikliğini, karşılaştırılabilir zaman dilimlerinde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak küresel atmosferin bileşimini bozan insan faaliyetleri sonucunda iklimde oluşan değişiklik olarak tanımlamaktadır. IPCC'ye göre iklim değişikliği, hem insan kaynaklı değişiklikleri hem de Dünya tarihi boyunca meydana gelen doğal değişiklikleri ifade edebilmektedir. Panelin temel görevi, iklim değişikliği konusundaki bilimsel, teknik ve sosyoekonomik bilgileri değerlendirmek ve bu değerlendirmeleri politika yapıcılarına sunmaktır. IPCC'nin değerlendirme raporları, iklim değişikliğinin etkileri, bu etkilere uyum sağlama ve etkilerini azaltma seçenekleri hakkında düzenli bilimsel bilgiler sunarak, bu alandaki bilgi birikiminin güncel durumunu ortaya koymaktadır.

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ise iklim değişikliğini, Dünya'nın iklim sistemindeki uzun vadeli değişiklikler olarak tanımlamaktadır. NASA'nın bulgularına göre, mevcut ısınma eğilimi benzeri görülmemiş bir hızda gerçekleşmekte olup, bu durumun temel nedeni insan faaliyetleridir. Özellikle fosil yakıtların yakılması sonucu atmosfere salınan sera gazlarının, bu ısınmanın ana etkeni olduğu NASA tarafından vurgulanmaktadır. NASA'nın Dünya'yı gözlemleyen uydu ve diğer araçları aracılığıyla topladığı veriler, gezegenin iklimindeki değişikliklerin açık kanıtlarını ve örüntülerini ortaya koymaktadır. Bu gözlemler, iklim değişikliğinin küresel ölçekte yaşandığını ve insan faaliyetleriyle doğrudan ilişkili olduğunu teyit etmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın web sitesinde yer alan bilgilere göre, küresel iklim değişikliği, fosil yakıtların kullanımı, arazi kullanımı değişiklikleri, ormansızlaştırma ve sanayi süreçleri gibi insan etkinlikleriyle atmosfere salınan sera gazlarının birikimlerindeki hızlı artışın doğal sera etkisini kuvvetlendirmesi sonucunda meydana gelmektedir. Bakanlık, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'nin iklim değişikliği tanımını da paylaşarak, uluslararası kabul görmüş bilimsel tanımı benimsemektedir. Bu tanım, insan faaliyetlerinin atmosferin bileşimini bozarak iklimde değişikliklere neden olduğunu açıkça ifade etmektedir.

İklim değişikliğinin temel nedenleri ve bu nedenleri destekleyen bilimsel kanıtlar oldukça açıktır. Başlıca neden, insan faaliyetleri sonucu atmosfere salınan sera gazı emisyonlarıdır. Kömür, petrol ve doğal gaz gibi fosil yakıtların yakılması, sanayi faaliyetleri, ormansızlaştırma ve tarım uygulamaları, atmosfere karbondioksit (CO2), metan (CH4) ve diğer sera gazlarının salınmasına yol açarak doğal sera etkisini artırmakta ve küresel sıcaklıkların yükselmesine neden olmaktadır. NASA'nın verilerine göre, atmosferdeki CO2 seviyesi son 650.000 yıldır görülmemiş en yüksek seviyededir. Bu artışın temelinde, sanayi devriminden bu yana artan fosil yakıt tüketimi ve arazi kullanımındaki değişiklikler yatmaktadır.

Radyatif zorlama kavramı, iklim değişikliğinin mekanizmasını anlamak için önemlidir. Radyatif zorlama, bir gazın veya diğer bir etkenin gezegenin enerji dengesini etkileme kapasitesinin bir ölçüsüdür ve iklim değişikliğini pozitif (ısınmaya neden olan) veya negatif (soğumaya neden olan) yönde etkileyebilir. Sanayi devriminden bu yana atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarındaki önemli artış, pozitif bir radyatif zorlamaya neden olarak iklim sisteminde enerji kazanımına yol açmıştır. Bu durum, gezegenin daha fazla ısıyı tutmasına ve dolayısıyla küresel ısınmaya katkıda bulunmaktadır.

Önde gelen bilimsel kuruluşlar, iklim değişikliğinin insan kaynaklı olduğu konusunda güçlü bir bilimsel konsensüsün olduğunu vurgulamaktadır. IPCC ve NASA gibi kuruluşlar, binlerce bilim insanının katkısıyla hazırlanan kapsamlı raporlar aracılığıyla bu konsensüsü destekleyen çok sayıda kanıt sunmaktadır. Bu raporlar, farklı disiplinlerden elde edilen verileri bir araya getirerek, iklim değişikliğinin nedenleri, etkileri ve gelecekteki olası senaryoları hakkında güvenilir bilgiler sağlamaktadır. Bilimsel kanıtlar, mevcut ısınma eğiliminin doğal faktörlerle açıklanamayacağını ve temel itici gücün insan faaliyetleri olduğunu açıkça göstermektedir.

İklim değişikliğinin gözlemlenen etkileri, gezegenin dört bir yanında kendini göstermektedir. Küresel ısınma, Dünya'nın ortalama yüzey sıcaklığındaki süregelen artış, bu etkilerin en belirgin olanıdır. Son on yıllar, küresel sıcaklık rekorlarının kırıldığı ve kaydedilen en sıcak yılların yaşandığı bir dönem olmuştur. Bu ısınma, sadece ortalama sıcaklıkları değil, aynı zamanda aşırı sıcak hava olaylarının sıklığını ve şiddetini de artırmaktadır.

Deniz seviyesinin yükselmesi, iklim değişikliğinin bir diğer önemli ve gözlemlenebilir etkisidir. Buzulların ve buz tabakalarının erimesi, Grönland ve Antarktika'daki buz kayıpları ve okyanuslardaki termal genleşme ile birlikte deniz seviyeleri yükselmektedir. Bu durum, özellikle alçak kıyı bölgelerinde yaşayan insanlar ve ekosistemler için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Artan deniz seviyeleri, kıyı erozyonunu artırabilir, kıyı taşkınlarına neden olabilir ve tatlı su kaynaklarını tuzlu suyun etkisi altına alabilir.

İklim değişikliği, aşırı hava olaylarının sıklığını ve şiddetini de artırmaktadır. Sıcak hava dalgaları, kuraklıklar, sellers, fırtınalar ve orman yangınları gibi olaylar, daha sık ve daha yoğun bir şekilde yaşanmaktadır. Bu tür aşırı hava olayları, can kayıplarına, ekonomik zararlara ve altyapı sorunlarına yol açarak toplumları olumsuz etkilemektedir.

Kutup bölgelerindeki deniz buzu ve dağlardaki buzullar önemli ölçüde erimektedir. Bu erime, deniz seviyesinin yükselmesine katkıda bulunmanın yanı sıra, kutup ekosistemlerini de ciddi şekilde etkilemektedir. Buzulların erimesi, tatlı su kaynaklarının azalmasına ve su döngüsünün bozulmasına da neden olabilir.

İklim değişikliği, yağış miktarlarında ve düzenlerinde önemli değişikliklere yol açmaktadır. Bazı bölgelerde uzun süreli kuraklıklar yaşanırken, bazı bölgelerde ise aşırı yağışlar ve yıkıcı seller görülebilmektedir. Bu değişiklikler, tarımı, su kaynaklarını ve doğal ekosistemleri olumsuz etkileyerek gıda güvenliği ve su kıtlığı gibi sorunlara yol açabilir.

Atmosferdeki artan karbondioksit (CO2) seviyeleri, okyanuslar tarafından emilerek deniz suyunun asitlenmesine neden olmaktadır. Okyanus asitlenmesi, deniz canlılarının kabuk ve iskelet oluşumunu zorlaştırarak deniz ekosistemleri için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Bu durum, balıkçılık ve deniz ürünleri endüstrisi üzerinde de olumsuz etkilere sahip olabilir.

İklim Krizi: Bir Aciliyet ve Etki Vurgusu

"İklim krizi" terimi, "iklim değişikliği" ve "küresel ısınma" terimlerine kıyasla, yaşanan durumun aciliyetini ve vahametini daha güçlü bir şekilde vurgulamak amacıyla son yıllarda yaygınlaşmıştır. Bu terimi kullananlar, devam eden sera gazı emisyonlarının gezegenin doğal ortamı ve insanlar için oluşturduğu tehdidin ciddiyetini vurgulamak ve iklim değişikliğiyle mücadelede daha agresif önlemler alınmasını teşvik etmek istemektedirler. "Kriz" kelimesi, çözüm üretilmesi gereken acil bir durumu ifade ederek, insanların bu konuyla alakalı duygusal bir bağ kurmasını ve harekete geçmesini sağlamayı amaçlar. "İklim değişikliği" terimi, bazılarına göre, yaşanan tehlikenin boyutunu tam olarak yansıtmamakta ve daha pasif bir anlam taşımaktadır.

Önemli bilimsel yayınlar ve kuruluşlar da "iklim krizi" terimini kullanarak, biyoçeşitliliği koruma ve iklim değişikliğinin yol açacağı acıları önleme konusunda acil eyleme geçilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Örneğin, BioScience dergisinde yayınlanan ve 11.000'den fazla bilim insanı tarafından desteklenen bir makalede, "iklim krizinin geldiği" ve "biyosferimizi koruma çabalarında muazzam bir ölçek artışının, iklim krizi nedeniyle yaşanacak anlatılmamış acılardan kaçınmak için gerekli olduğu" belirtilmektedir. Oxford Sözlükleri, 2019 yılında "iklim krizi"ni yılın kelimesi seçerek, bu terimin o yılın ruhunu ve endişelerini yansıttığını göstermiştir. Bu seçim, "kriz" teriminin, iklim değişikliğinin yarattığı tehdidin ciddiyetini ve aciliyetini vurgulamadaki artan önemini göstermektedir.

İklim krizi, aşırı sıcaklıklar, deniz seviyesinin yükselmesi, yoğun yağışlar, kuraklıklar, eriyen buzullar ve permafrost gibi doğrudan etkilere yol açmaktadır. Bu etkiler, gıda arzında problemler, açlık, susuzluk ve biyolojik çeşitlilikte kayıplar gibi dolaylı sonuçlar da doğurarak ülkelerin ekonomilerini ve altyapılarını olumsuz etkileyebilir. Artan fosil yakıt kullanımı, küresel ısınmanın temel nedeni olarak gösterilmekte ve bu durumun bir "kriz" boyutuna ulaştığını ifade etmek için "iklim krizi" terimi kullanılmaktadır. Küresel ısınmanın doğrudan etkilerinin yanı sıra, gıda arzında yaşanan problemler, açlık, susuzluk ve biyolojik çeşitlilikteki kayıplar gibi dolaylı sonuçlar da toplumsal sistemleri derinden etkilemektedir.

İklim sisteminde geri dönülemez değişikliklere yol açabilecek "devrilme noktaları" (tipping points) bulunmaktadır. Bu noktaların aşılması durumunda, örneğin Grönland buz tabakasının tamamen erimesi veya Batı Antarktika buz tabakasının çökmesi gibi, küresel ölçekte ciddi ve geri döndürülemez sonuçlar ortaya çıkabilir. Bu devrilme noktaları, iklim değişikliğinin doğrusal olmayan doğasını ve belirli eşiklerin aşılmasıyla birlikte sistemde ani ve büyük değişikliklerin meydana gelebileceğini göstermektedir.

Örnek Devrilme Noktaları:

• Grönland buz tabakasının erimesi, deniz seviyesini önemli ölçüde yükseltebilir ve bu durum kıyı bölgelerinde yaşayan milyonlarca insanı etkileyebilir.
• Batı Antarktika buz tabakasının çökmesi de benzer şekilde deniz seviyesinde dramatik bir artışa yol açabilir ve uzun vadede geri döndürülemez sonuçlar doğurabilir.
• Mercan resiflerinin ölümü, deniz ekosistemlerinin önemli bir parçasını yok ederek biyoçeşitliliği azaltır ve kıyıları fırtınalara karşı koruma işlevini zayıflatır.
• Permafrostun çözülmesi ve metan salınımı, güçlü bir sera gazı olan metanın atmosfere salınmasına neden olarak küresel ısınmayı hızlandırabilir.
• Amazon yağmur ormanlarının kaybı, küresel karbon döngüsünü olumsuz etkileyerek ve biyoçeşitliliği azaltarak iklim değişikliğini daha da kötüleştirebilir.
• Okyanus akıntılarındaki değişiklikler, bölgesel iklimleri önemli ölçüde etkileyebilir ve hava olaylarının düzenini bozabilir.

İklim krizinin toplumsal, ekonomik ve çevresel sistemler üzerindeki etkileri derin ve yaygındır. İklim krizi, daha az yağışa bağlı çölleşme nedeniyle ekolojik göçlere yol açabilir ve bu durum nüfusları yerinden edebilir. Artan sıcaklıklar ve aşırı hava koşulları tarımı olumsuz etkileyerek gıda güvenliğini tehdit edebilir. Deniz seviyesinin yükselmesi, alçak kıyı bölgelerinde sel baskınlarını artırarak insan yaşamını ve altyapıyı tehlikeye atabilir. Fırtınaların yoğunlaşması ve sıcak hava dalgalarının artması da insan sağlığı ve refahı üzerinde ciddi etkilere sahip olabilir.

Toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri de iklim krizinin etkilerini farklı şekillerde deneyimlemeye neden olur. Genel olarak, kadınların geçim kaynakları doğaya daha bağımlı olduğu için iklim krizinden erkeklere göre daha fazla etkilendikleri görülmektedir. Birleşmiş Milletler verilerine göre, gelişmekte olan ülkelerde gıda üretiminin önemli bir bölümünü kadın çiftçiler gerçekleştirmektedir. Kuraklık, azalan su kaynakları, aşırı hava olayları ve kıyı bölgelerinin sular altında kalma ihtimali, hem gıda güvenliğini hem de geçimi tarıma bağlı kadınları riske atmaktadır. İklim değişikliğine bağlı olarak toprağın verimi azaldıkça, kadınlar daha uzun çalışma saatlerine rağmen daha az gelir elde edebilirler.

İklim krizi aynı zamanda bir sosio-ekonomik sorundur ve yoksulluk, eşitsizlik ve insan hakları ile yakından ilişkilidir. Özellikle iklim değişikliğinin etkilerinin acı bir biçimde gözlendiği ülkelerde, iklim değişikliği önce en alt sınıfları ve bu sınıflarda da en çok kadınları vurmaktadır. İklim krizi sadece insanla doğa arasındaki değil, aynı zamanda Küresel Kuzey ile Küresel Güney arasındaki iktidar ve sömürü ilişkilerinin de bir sonucudur.

İklim krizinin çevresel etkileri geniş ve kapsamlı olup okyanusları, buzları ve hava durumunu etkilemektedir. Bu değişiklikler kademeli olarak veya hızla meydana gelebilir. Doğada gerçekleşen değişimler, bazı canlı türlerinin yaşam alanlarının değişmesine veya yok olmasına sebep olabilir. Yaşam alanlarındaki değişimler sonucunda büyük göçler görülebilir. Bazı türlerin ise popülasyonlarında artışa neden olabilir. Ekosistemler bir bütün olarak uyum içinde gelişirler ve bu nedenle küresel iklim değişikliğinin etkileriyle birlikte herhangi bir ekosistemde oluşan değişim diğerlerini de etkileyebilir.

"İklim Değişikliği" ve "İklim Krizi" Arasındaki Temel Farklar ve Benzerlikler

"İklim değişikliği" terimi, bilimsel çevrelerde yaygın olarak kullanılan, daha nötr ve tanımlayıcı bir terimdir. Bilimsel araştırmalar ve raporlar genellikle bu terimi kullanarak, iklim sistemindeki uzun vadeli değişimleri ve bunların nedenlerini ve etkilerini objektif bir şekilde ele alırlar. Bu terim, sorunun bilimsel karmaşıklığını ve farklı yönlerini kapsamlı bir şekilde ifade etme potansiyeline sahiptir.

"İklim krizi" terimi ise, bilimsel gerçekleri yadsımamakla birlikte, bu gerçeklerin doğurduğu acil durumu ve potansiyel felaket senaryolarını vurgular. Bu terim, daha çok kamuoyunu harekete geçirmek, farkındalık yaratmak ve politik eylemi teşvik etmek amacıyla kullanılır. "Kriz" kelimesi, çözüm üretilmesi gereken acil bir durumu ifade ederek, insanların bu konuyla alakalı duygusal bir bağ kurmasını ve harekete geçmesini sağlamayı amaçlar.

Bilimsel makalelerde, teknik raporlarda ve akademik tartışmalarda genellikle "iklim değişikliği" terimi tercih edilirken, medya, aktivistler ve bazı politikacılar, kamuoyuna yönelik iletişimde "iklim krizi" veya "iklim acil durumu" gibi daha çarpıcı ifadeleri kullanabilirler. "İklim değişikliği" terimi, geniş bir kitle tarafından daha iyi anlaşılırken, "iklim krizi" terimi bazı kesimlerde daha güçlü bir duygusal tepki ve aciliyet hissi uyandırabilir. Ancak, bazı araştırmalar "kriz" teriminin özellikle muhafazakar kesimlerde ters etki yaratabileceğini de göstermektedir. Bu durum, terminoloji seçiminin hedef kitlenin özellikleri ve iletişim kurma amacına göre dikkatli bir şekilde yapılması gerektiğini göstermektedir.

Hem "iklim değişikliği" hem de "iklim krizi" terimleri, küresel iklim sorununun varlığına ve ciddiyetine dikkat çekmede önemli bir rol oynar. Her iki terim de, insan faaliyetlerinin iklim üzerindeki etkilerini ve gelecekteki olası sonuçlarını vurgular. "İklim krizi" terimi, sorunun çözümü için gereken eylemin hızını ve ölçeğini vurgulayarak, daha güçlü bir harekete geçme çağrısı yapabilir.

Karşılaştırmalı Tablo: İklim Değişikliği ve İklim Krizi

Özellik	İklim Değişikliği	İklim Krizi
Tanım	Bilimsel tanım, uzun vadeli değişimler	Aciliyet ve etki vurgusu, tehlike ve sonuçlar
Vurgu	Bilimsel kesinlik, süreçler ve etkiler	Aciliyet, vahamet, potansiyel felaketler
Kullanım Alanları	Bilimsel ve teknik raporlar, akademik tartışmalar	Medya, aktivizm, kamuoyuna yönelik iletişim
Hedef Kitle	Geniş kitle, bilim insanları, politika yapıcılar	Kamuoyu, aktivistler, politika yapıcılar
Duygusal Etki	Daha nötr, bilgilendirici	Daha güçlü, endişe ve aciliyet uyandırıcı
Aciliyet Düzeyi	Daha az vurgulanır	Yüksek düzeyde vurgulanır
Bilimsel Kesinlik	Yüksek düzeyde bilimsel kesinliğe dayanır	Bilimsel gerçeklere dayanır, aciliyeti vurgular

"İklim Krizi" Terimine Yönelik Eleştiriler ve Tartışmalar

Bazı bilim insanları ve araştırmacılar, "iklim krizi" veya "iklim acil durumu" gibi ifadelerin aşırı dramatik ve manipülatif olabileceğini, uzun vadeli motivasyonu ve davranış değişikliğini olumsuz etkileyebileceğini savunmaktadır. Aşırı korku ve kaygıya odaklanmanın, insanları harekete geçirmek yerine umutsuzluğa sürükleyebileceği belirtilmektedir. Örneğin, yapılan bir çalışmada, iklim krizi hakkında bir metin okuyan üniversite öğrencilerinin, gezegenin aşırı ısınması konusunda en düşük düzeyde endişe bildirdikleri, iklim bozulması hakkında okuyanların ise en yüksek düzeyde endişe bildirdikleri bulunmuştur.

"Kriz yorgunluğu" olarak adlandırılan bir durumun ortaya çıkabileceği, sürekli olarak acil durum söyleminin zamanla etkisini kaybedebileceği de dile getirilmektedir. Güçlü terminolojinin acil tehditlere dikkat çektiği ancak yavaş ilerleyen durumlarda tepki verme aciliyetinin zamanla cazibesini yitirebileceği ifade edilmektedir. Bazı araştırmalar, "iklim krizi" teriminin, "iklim değişikliği" veya "küresel ısınma" gibi daha nötr terimlere kıyasla kamuoyunda daha az endişe yarattığını ve daha az tanıdık bulunduğunu göstermektedir. Bir USC araştırmasına göre, insanlar "iklim değişikliği" ve "küresel ısınma" terimlerine daha aşina ve bu terimler "iklim krizi" ve "iklim acil durumu" gibi alternatiflere göre daha fazla endişe uyandırmaktadır.

Ayrıca, "kriz" söyleminin, iklim değişikliğinin karmaşıklığını basitleştirebileceği ve bilimsel belirsizlikleri göz ardı edebileceği endişesi de bulunmaktadır. Bazı kesimler, bu tür ifadelerin politik bir ajandayı yansıttığını ve bilimsel nesnelliği zedelediğini düşünmektedir. Örneğin, bazı aktivist bilim insanları ve yazarlar, tercih ettikleri iklim değişikliği anlatılarını ve çözümlerini sorgulayan uzmanları "inkarcı," "geciktirici," gibi etiketlerle itibarsızlaştırma stratejisi izlemektedir.

Bilim insanları genellikle "iklim değişikliği" terimini teknik nedenlerle tercih ederken, bu terimin halk arasında farklı yorumlara yol açabileceği de bilinmektedir. Bazı muhafazakar stratejistler, "iklim değişikliği"nin "küresel ısınma"ya göre daha az korkutucu ve daha kontrol edilebilir bir sorun önerdiğini düşünerek bu terimi desteklemişlerdir. Ancak, "iklim değişikliği" teriminin kullanılmasının, yaş, siyasi görüş ve cinsiyet gibi farklı alt gruplar arasında konuya olan ilgiyi azalttığına dair bulgular da mevcuttur.

"İklim bozulması" (climate breakdown), "küresel ısıtma" (global heating) ve "iklim felaketi" (climate catastrophe) gibi alternatif terimler de, farklı gruplar ve medya kuruluşları tarafından kullanılmaktadır. Bu terimlerin her biri, iklim sorununun farklı yönlerini veya farklı düzeylerdeki aciliyetini vurgulamayı amaçlar. Örneğin, The Guardian gazetesi 2019 yılında, bilim insanlarının insanlık için bir felaket olarak tanımladığı durumu daha doğru yansıtmak amacıyla "iklim değişikliği" yerine "iklim acil durumu, krizi veya çöküşü" terimlerini kullanmaya başlayacağını duyurmuştur.

Bazı uzmanlar, iletişimde kullanılan metaforların da önemli olduğunu belirtmektedir. Örneğin, "ısıyı hapseden battaniye" metaforu, iklim değişikliğinin temel mekanizmasını anlamaya yardımcı olabilir. Benzer şekilde, "çok fazla karbon" metaforu, insan faaliyetleriyle atmosfere salınan aşırı karbonun yarattığı dengesizliği anlatmada etkili olabilir.

Sonuç

"İklim değişikliği" ve "iklim krizi" terimleri, küresel iklim sorununu tanımlamak için kullanılan ve her ikisi de geçerli olan ifadelerdir. "İklim değişikliği" daha çok bilimsel ve nesnel bir tanımlama sunarken, "iklim krizi" terimi sorunun aciliyetini ve potansiyel yıkıcılığını vurgulayarak kamuoyunda farkındalık yaratmayı ve eyleme geçmeyi teşvik etmeyi amaçlar.

Her iki terimin de kendine özgü avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Bilimsel iletişimde genellikle "iklim değişikliği" terimi tercih edilirken, kamuoyuna yönelik iletişimde "iklim krizi" teriminin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Ancak, "kriz" teriminin potansiyel olumsuz etkileri de göz önünde bulundurulmalı ve iletişim stratejileri hedef kitleye uygun olarak belirlenmelidir. Bazı araştırmalar, "kriz" söyleminin her zaman beklenen etkiyi yaratmayabileceğini ve hatta bazı durumlarda ters tepebileceğini göstermektedir. Bu nedenle, iletişimde kullanılan dilin, bilimsel doğruluktan ödün vermeden, hedef kitlenin anlayabileceği ve harekete geçebileceği bir şekilde seçilmesi önemlidir.

Sonuç olarak, ister "iklim değişikliği" ister "iklim krizi" olarak adlandırılsın, küresel iklim sorununun ciddiyeti ve bu soruna yönelik acil eylem ihtiyacı tartışılmazdır. Önemli olan, doğru ve etkili iletişim yöntemleriyle bu soruna dikkat çekmek ve sürdürülebilir bir gelecek için gerekli adımları atmaktır. Terminoloji seçimi, bu amaca ulaşmada önemli bir araç olabilir, ancak nihayetinde belirleyici olan, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmaya ve uyum sağlamaya yönelik somut eylemlerdir.

Süleyman Çetin İklim Okulları Kurucusu | Çevre Yüksek Mühendisi

Sanayide Yeşil Dönüşüm Nedir? Adım Adım Uyum Süreci

Değerli dostlar,

Çevresel sürdürülebilirlik artık sadece bir ideal değil; sanayi dünyası için bir zorunluluk. Hem çevresel hem ekonomik riskleri minimize etmek hem de küresel rekabette yerimizi korumak için yeşil dönüşüm şart.

İşte bu noktada karşımıza çıkan temel yapı taşlarından biri de “Sanayide Yeşil Dönüşüm” yaklaşımıdır.

Neden Yeşil Dönüşüm?

• Kaynakların verimli kullanılması,

• Emisyonların azaltılması,

• Sıfır atık ve döngüsel ekonomi ilkeleriyle üretim yapılması,

• AB Yeşil Mutabakatı ve ulusal karbon düzenlemeleriyle uyumlu hale gelinmesi,

şirketlerin geleceğe hazırlanmasında belirleyici rol oynar.

Sektörel Mevcut En İyi Teknikler (BAT) Tebliğleri

Sanayide yeşil dönüşüm yalnızca bir vizyon değil; aynı zamanda teknik ve yasal bir zorunluluktur. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yayımlanan “Sektörel Mevcut En İyi Teknikler (BAT) Tebliğleri” bu dönüşümde rehber niteliğindedir.

Her sektör için ayrı ayrı belirlenen bu en iyi teknikler, enerji verimliliğinden emisyon kontrolüne kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Sanayi kuruluşları artık yalnızca üretimi değil, üretimin çevresel etkilerini de yönetmekle yükümlüdür.

Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği

1 Kasım 2023 itibarıyla yürürlüğe giren “Endüstriyel Emisyonların Yönetimi Yönetmeliği” ile sanayi tesisleri için yeni bir dönem başladı. Bu yönetmelik, sanayi kaynaklı çevresel etkilerin azaltılması ve izlenebilirliğin sağlanmasını hedefliyor.

Bu çerçevede tesisler:

• En iyi mevcut teknikleri uygulamakla yükümlü,

• Emisyon verilerini düzenli olarak raporlamak zorunda,

• İzin süreçlerinde çevresel performanslarını belgelendirmek mecburiyetindedir.

Sanayiciler için çevresel uyum süreçleri, günümüzde yalnızca bir yük değil aynı zamanda bir rekabet avantajı hâline gelmiştir. Özellikle "Endüstriyel Emisyon Yönetimi ve En İyi Teknikler (BAT)", "Sanayi Tesisleri İçin Yeşil Mutabakat Uyum Rehberi", "Sürdürülebilir Sanayi: Yeşil Dönüşüm Zorunluluğu" ve "Yeşil Üretim İçin BAT Tebliğleri ve Yeni Yönetmelikler" gibi başlıklar, bu dönüşümün en çok merak edilen konularıdır. Bu yazımızda, bu başlıklar etrafında şekillenen kritik sorulara yanıt verdik ve sanayi kuruluşlarının iklim politikalarına nasıl uyum sağlayabileceklerine dair yol haritası sunduk.

Sonuç olarak: Yeşil Dönüşüm Gecikmeden Başlamalı

İklim Okulu olarak biz, sanayi kuruluşlarının bu dönüşüm sürecinde yalnız bırakılmaması gerektiğine inanıyoruz. Teknik eğitimler, SECAP danışmanlığı, emisyon yönetimi eğitimi ve sürdürülebilir üretim rehberliği konularında desteğe hazırız.

Çünkü temiz üretim, yalnızca çevre için değil; rekabet için de vazgeçilmezdir.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi – Proje Uzmanı – İklim Okulu Kurucusu

İklim Krizini Reddetmek: İklim Değişikliği Uydurma mı?

İklim Değişikliği: Gerçek mi, Yoksa Küresel Bir Baskı Aracı mı?

Değerli dostlar,

Son yıllarda nereye dönsek “iklim krizi” diyen, her problemi “iklim değişikliği”ne bağlayan bir anlatıyla karşı karşıyayız. Sanki bu gezegen ilk defa sıcaklık değişimi yaşıyormuş gibi... Şunu en başta açıkça belirteyim: "İklim krizi" söyleminin bir baskı ve yönlendirme aracı olarak da kullanıldığını düşünmekteyim.

Tarihsel Süreçte İklim Her Zaman Değişti

İnsanoğlunun yaşadığı yeryüzü, hiçbir zaman sabit bir iklim düzenine sahip olmadı.

• Orta Çağ Sıcak Dönemi’nde Avrupa’da bağcılık kuzeye kadar kaydı.

• Küçük Buzul Çağı döneminde İstanbul Boğazı bile zaman zaman dondu.

• Hatta Osmanlı arşivlerinde, kuraklık ve aşırı yağış dönemlerine dair sayısız belgeye ulaşmak mümkün.

Bunlar olurken ne sanayi vardı, ne fosil yakıt…

İklim değişti çünkü doğa döngüseldir. Yani iklimin değişmesi doğaldır; "kriz" haline getirilmesi ise politiktir.

Küresel Bir Siyasi Araç mı?

Dikkat edin, iklim değişikliği en çok nerede konuşuluyor?

Gelişmiş ülkelerde. Peki bu ülkeler ne yapıyor?

• Gelişmekte olan ülkelerden karbon nötr taahhütler istiyor.

• Enerji yatırımlarını durdurmalarını söylüyor.

• Fosil yakıt kullanmayın deyip, kendileri nükleer enerji yatırımlarına yöneliyor.

• “Yeşil dönüşüm” adı altında yeni pazarlar oluşturup kendi teknolojilerini ihraç ediyorlar.

Bu tabloyu gören biri tabi sormadan edemiyor:

Bu kriz kimin krizi? Gerçekten çevre için mi uğraşılıyor yoksa dünya kaynaklarını kontrol altında tutma stratejisi mi uygulanıyor?

İklim Değişikliği mi, "Kriz" Adıyla Algı Yönetimi mi?

“İklim değişikliği yüzünden göç arttı.”

“İklim krizi nedeniyle ormanlar yanıyor.”

“İklim değişikliği kuraklık yapıyor.”

Dostlar, bu cümleler artık o kadar ezbere söyleniyor ki, sorgulamak neredeyse yasak gibi. Oysa:

• Her göçün sebebi iklim değil.

• Her yangının sebebi sıcaklık değil.

• Her kuraklık sadece küresel ısınmayla açıklanamaz.

Ama bu anlatım sürekli pompalanıyor. Çünkü korku, itaat üretir.

Tıpkı pandemi döneminde olduğu gibi, “bilimsel otoriteler” adına konuşan yapılar, herkesi susturup tek bir doğruya zorlayabiliyor.

Eleştiren Herkes Bilim Karşıtı mı?

Bu da ayrı bir mesele…

İklim değişikliği söylemini sorgulayan biri hemen ya “bilim karşıtı” ya da “komplo teorisyeni” olarak yaftalanıyor. Oysa bilim dediğimiz şeyin doğasında şüphe, sorgulama ve alternatif görüş vardır.

Ben bir çevre mühendisi olarak doğayı, suyu, temiz havayı çok önemsiyorum. Ancak iklim değişikliğine "iklim krizi" adı verip bu söylemin arkasına saklanarak yürütülen politik ve ekonomik manipülasyonları da görmezden gelemeyiz.

Sonuç olarak: Gerçek Tehlike Algı Yönetimidir

İklim değişiyor mu? Evet. Ama bu yeni değil.

Kriz olarak sunulması ise yeni. Kriz adıyla devletler keriz yerine konulmamalı.

Ve bu kriz anlatısı üzerinden yürütülen küresel yönlendirme, asıl üzerinde düşünmemiz gereken meseledir.

Bu yazdıklarım, tartışılsın diye yazılmıştır.

Körü körüne bir inançla değil, açık bir gözle, serin bir akılla bakalım bu meselelere.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi ve Proje Uzmanı

Dünyada Bu Kadar Sorun Varken İklim Değişikliği Ne Kadar Önemli?

Öncelikler Sıralamasında İklim Nerede?

Değerli dostlar,

Dünya zor bir dönemden geçiyor. Bir yanda Ukrayna-Rusya savaşı, diğer yanda Sudan ile Güney Sudan arasında yeniden alevlenen çatışmalar. Ortadoğu’da Filistin-Gazze hattında siyonist israillilerin yaptıkları soykırım, Myanmar’da sistematik katliamlar, Doğu Türkistan’da uzun süredir devam eden yaşam ihlalleri… Tüm bu sorunlar yalnızca politik değil, doğrudan yaşam hakkını ilgilendiren trajediler. Aynı zamanda Türkiye gibi ülkelerde yaşanan ekonomik zorluklar da toplumların en temel ihtiyaçlarına ulaşmasını engelliyor.

Bu manzara karşısında soruyu sormak kaçınılmaz hale geliyor: İklim değişikliği bu yaşananların neresinde duruyor? Gerçekten bu kadar elzem mi? Yoksa sırası mı değil?

İklim Değişikliği Bir Lüks Gündem mi?

Bazı çevreler iklim değişikliğini konuşmanın, küresel meseleler arasında “refah seviyesi yüksek ülkelerin ilgilendiği bir konu” olduğunu düşünüyor. Gerçekten de savaş ve açlık gibi çok daha acil görünen krizlerin ortasında, karbon emisyonlarını, 1.5 derece hedefini veya COP zirvelerini konuşmak, ilk bakışta fazla teorik ya da ikincil bir mesele gibi algılanabiliyor.

Ancak burada dikkat edilmesi gereken şey şu: İklim değişikliği, doğrudan etkisini zamanla gösteren, ama etkilediği alanlar bakımından her şeyin temeline dokunan bir olgu. Tarım, su, enerji, göç, sağlık, güvenlik… Yani aslında ekonomik buhran da, savaşlar da, göçler de bir noktada iklimin etkileriyle kesişiyor.

İklim Değişikliği Kaçıncı Sırada?

Tarafsız bir gözle bakarsak, iklim değişikliği hayatta kalma ile ilgili değilmiş gibi görünse de, yaşamın sürdürülebilirliğiyle doğrudan ilgilidir. İnsanların bombalardan kaçtığı coğrafyalarda bugün birinci öncelik güvenlik olabilir; ancak uzun vadede bu coğrafyalarda susuzluk, çölleşme, tarım krizleri daha derin çatışmalara zemin hazırlayabilir.

Dolayısıyla iklim değişikliği belki şu an gündemin birinci sırasında değildir; ama orta ve uzun vadede diğer tüm krizleri etkileyebilecek nitelikte olması nedeniyle, stratejik önceliklerde ilk beş içinde mutlaka yer almalıdır.

Öncelikleri Birbirine Düşürmek Yerine Bütüncül Düşünmek Gerekir

Bu meseleye “önce insan mı, önce iklim mi?” şeklinde bakmak, aslında ayrıştırıcı bir tuzaktır. Çünkü iklim konusu zaten insanla ilgilidir. Savaşın olduğu yerde yıkım olur ama iklim yıkımı sessiz ve kalıcı olur. Ekonomik kriz geçici olabilir, ama toprağın ve suyun kaybı onarılmaz olabilir. Bu yüzden insani, sosyal ve ekolojik krizlerin hepsi birlikte ve bütüncül bir anlayışla ele alınmalıdır.

Sonuç olarak, iklim değişikliği “öncelik” kavgası yapılacak bir mesele değil; öncelikleri sürdürülebilir kılmanın zemini olan bir meseledir. Evet, savaşlar, açlık ve hak ihlalleri elbette önceliklidir; ama bu dünyada nefes alacak temiz hava, içecek su, üretecek toprak olmadan o öncelikleri yaşatmak da imkansız hale gelir.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi ve Proje Uzmanı

İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Üzerine İlham Veren Kitaplar

En Meşhur İklim ve Sürdürülebilirlik Kitapları

Bugün sizlerle iklim ve sürdürülebilirlik konularında bana yeni bakış açıları kazandıran, çözüm yolları sunan ve geleceğe dair umut veren kitapları paylaşıyorum. Bu kitaplar sayesinde nerede durduğumu, bu noktaya nasıl geldiğimizi ve nasıl bir yöne gitmemiz gerektiğini çok daha net görmeye başladım.

İklim değişikliği ile mücadele yalnızca tehditleri bilmek değil; aynı zamanda çözüm yollarını öğrenmek, birlikte hareket etmeyi başarmak ve geleceğe dair umutlu senaryolar kurmakla mümkündür.

Aşağıdaki kitaplar, bireyden topluma, bilimden felsefeye kadar geniş bir yelpazede iklim krizine dair çok yönlü bir farkındalık geliştirmeye yardımcı oluyor. Kimi bir manifestoyla sesleniyor, kimi bilimsel verilerle donatıyor, kimi ise yerli halk bilgeliğinden besleniyor.

İşte önerdiğim bazı başlıca kitaplar ve kısa açıklamaları:

📘 Tüm Kurtarabileceğimiz (All We Can Save) – Ayana Elizabeth Johnson & Katharine K. Wilkinson

Amerika’daki kadın iklim liderlerinin ilham verici yazıları ve çözüm odaklı perspektifleri.

📘 Düşüş (Drawdown) – Paul Hawken

Küresel ısınmayı tersine çevirmek için şimdiye kadar hazırlanmış en kapsamlı bilimsel çözüm listesi.

📘 Acil Strateji (Emergent Strategy) – Adrienne Maree Brown

Değişimi şekillendirmek ve adil dünyalar kurmak üzerine toplum odaklı vizyoner bir yaklaşım.

📘 Geleceğin Dünyası (The Future Earth) – Eric Holthaus

İklim krizine karşı uygulanabilecek radikal ama mümkün çözümler.

📘 İnsanlık (Humankind) – Rutger Bregman

İnsan doğasına dair umut verici, işbirliğine dayalı bir tarih okuması.

📘 Kimse Fark Yaratamayacak Kadar Küçük Değildir (No One Is Too Small to Make a Difference) – Greta Thunberg

Greta’nın BM’den sokaklara kadar gerçekleştirdiği etkileyici konuşmalar.

📘 Enkazdan Çıkış (Out of the Wreckage) – George Monbiot

Toplumun yeniden örgütlenmesi için "aidiyet siyaseti" fikri.

📘 Amerika'yı Yeniden Kablolamak (Electrify) – Saul Griffith

Tüm altyapının temiz enerjiyle dönüşümü için teknik ve stratejik plan.

📘 Kutsal Talimatlar (Sacred Instructions) – Sherri Mitchell

Yerli halk bilgeliğiyle doğayla ve birbirimizle ilişkilerimizi onarma çağrısı.

📘 Sapiens – Yuval Noah Harari

İnsanlık tarihine dair çarpıcı bir bakış ve geleceğe ışık tutan anlatılar.

📘 Yaşanamaz Dünya (The Uninhabitable Earth) – David Wallace-Wells

İklim krizinin bireyden devlete kadar etkilerinin çarpıcı analizi.

📘 Şimdi Mücadele Ettiğimiz Birbirimiz (What We’re Fighting for Now Is Each Other) – Wen Stephenson

İklim adaleti savunucularının sahadaki gerçek öyküleri.

Unutmayın:

İklim krizi sadece sıcaklık değil; insanlıkla, adaletle, gelecek nesillerle doğrudan ilgilidir. Bu kitaplar, hem anlamak hem de harekete geçmek isteyen herkes için güçlü başlangıçlar sunuyor.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi – Proje Uzmanı – İklim Okulu Kurucusu

İklim Göçü Nedir? Gerçek mi, Mit mi?

Göller Kuruyor, İklim Değişiyor: İklim Göçü Nedir?

Değerli dostlar,

Göç dendiğinde akla çoğu zaman savaşlar, yoksulluk, siyasi baskılar gelir. Ancak son yıllarda dünya kamuoyunda yükselen yeni bir kavram var: İklim göçü. Yani insanların doğrudan iklim koşullarındaki değişimler nedeniyle yaşam alanlarını terk etmesi.

Bu kavram belki hâlâ birçok ülkenin resmi göç politikasında yer bulmuş değil ama gerçek şu ki; toprak çatladığında, su çekildiğinde, iklim dönüştüğünde, insanlar da kaçınılmaz olarak yön değiştiriyor.

Orta Asya’da Bir Vaktiyle Vaha Olan Coğrafyalar

Orta Asya geçmişte geniş nehir sistemleri, büyük göller ve mevsimsel dengeyle tarıma elverişli, göçebe halklar için yaşanabilir bir coğrafyaydı. Bugün ise Aral Gölü’nün yok oluşu, Hazar çevresindeki su kayıpları, aşırı buharlaşma ve tarım arazilerinin tuzlaşması bu bölgenin yavaş yavaş iklimsel olarak yaşanmaz hale geldiğini gösteriyor.

Gece-gündüz sıcaklık farkı geçmişte 10–12 derece iken bugün bu fark birçok yerde 18–20 dereceyi bulabiliyor.

Bu değişim sadece sağlığı değil, tarımı, hayvancılığı ve en önemlisi mevsimsel hareketliliği etkiliyor.

Eskiden mevsimsel göç yapan topluluklar artık iklimin öngörülemezliği nedeniyle yerleşik yaşam alanlarını tamamen terk ediyor. Son 30 yılda Özbekistan, Türkmenistan, Kazakistan gibi ülkelerden Rusya’ya, Türkiye’ye ve Avrupa’ya doğru göç eden yüzbinlerce insan, ekonomik nedenlerin yanında iklim kaynaklı geçim krizi yaşıyor.

Anadolu’da da Benzer Bir Tehdit Var mı?

Bugün Anadolu'da da aynı uyarı sinyallerini görüyoruz.

• Tuz Gölü'nün büyük oranda kuruması,

• Konya Havzası'nda obrukların artışı,

• Van Gölü çevresinde yağışların düzensizleşmesi,

• İç Anadolu'da yer altı su seviyesinin dramatik şekilde düşmesi,

• Marmara ve Ege'de zeytinliklerin yanması,

• Akdeniz’de tropik sıcaklıklar…

Bu listeyi uzatmak mümkün. Henüz Anadolu'dan büyük ölçekli bir iklim göçü yaşanmış değil. Ancak tarımın sürdürülemez hale gelmesi, su temininin aksaması ve kırsalda yaşamın zorlaşması, özellikle genç nüfusun büyük şehirlere ve yurt dışına göç etmesini hızlandırabilir.

Avrupa ve Amerika’ya Göçler Ne Kadar “İklimle” İlgili?

Afrika’dan ve Orta Doğu’dan Avrupa’ya yönelen göçlerde iklim etkisi doğrudan ve dolaylı olarak hissediliyor. Sudan’daki Nil bölgesinin kuruması, Yemen'deki su krizleri, Sahel bölgesindeki çölleşme... Hepsi çatışmalara, kıtlığa ve nihayetinde yerinden edilmeye neden oluyor.

Amerika kıtasına yönelik göçlerde de Orta Amerika'daki aşırı fırtınalar, kasırgalar ve kuraklıklar etkili.

Artık birçok göç uzmanı şunu kabul ediyor:

“İklim, artık göçün görünmeyen ama belirleyici aktörlerinden biridir.”

İklim Göçü, Geleceğin En Büyük Krizlerinden Biri Olabilir mi?

Cevap: Evet.

Birleşmiş Milletler verilerine göre 2050 yılına kadar en az 200 milyon insanın iklim nedeniyle göç etmesi bekleniyor. Bu göçler yalnızca Güney’den Kuzey’e değil, aynı zamanda ülke içinde kırsaldan kente, deniz kıyısından iç kesimlere olacak.

Ülkeler göç politikalarını hâlâ sadece siyasi ve ekonomik düzlemde tasarlarken, iklim etkilerini göz ardı etmeleri, yakın gelecekte büyük sosyal patlamalara neden olabilir.

Sonuç olarak: Suyun Olduğu Yere Göç Başlar

İklim değişikliği, insanları yalnızca terletmiyor; yerlerinden ediyor.

Artık sınır çizgileri yalnızca haritalarda değil, kuruyan göllerin kenarında, çöle dönen ovalarda ve yağmuru bekleyen tarlalarda yeniden çiziliyor.

İklim göçü, bir gün hepimizin meselesi olabilir. Şimdiden anlamak, konuşmak ve hazırlıklı olmak gerekir.

Süleyman ÇETİN

Çevre Yüksek Mühendisi ve Proje Uzmanı

COP30 ZİRVESİNDE NELER KONUŞULACAK?

COP30: Amazon’un Kalbinde Küresel İklim Zirvesi

Değerli dostlar,

2025 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP30), 10-21 Kasım tarihleri arasında Brezilya'nın Amazon bölgesindeki Belém şehrinde düzenlenecek. Bu zirve, COP tarihinin Amazon'da gerçekleşecek ilk buluşması olacak ve bu yönüyle büyük bir sembolik ve stratejik anlam taşıyor.

Neden Belém, Neden Amazon?

COP30’un Amazon’da düzenlenmesi, dünyanın en büyük yağmur ormanlarının korunmasına yönelik küresel vurguyu daha da görünür kılmak amacı taşıyor. Bu tercihle, iklim krizinde ormanların ve yerli halkların önemi daha fazla gündeme taşınıyor.

🗓️ Zirve Takvimi

Zirvenin resmi oturumları 10-21 Kasım tarihleri arasında yapılacak. Devlet başkanlarının katıldığı açılış ve liderler oturumları ise 6-7 Kasım tarihlerinde gerçekleşecek.

🎯 COP30’un Ana Gündem Başlıkları

• Ulusal Katkı Beyanları (NDC’ler): Ülkelerin karbon azaltımı taahhütlerinin güncellenmesi ve uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi.

• İklim Finansmanı: Gelişmekte olan ülkeler için büyük ölçekli iklim finansmanının mobilize edilmesi hedefleniyor.

• Ormanların Korunması: Tek tür ormanların dönüştürülmesi ve biyoçeşitliliği destekleyen projelerin yaygınlaştırılması ön planda olacak.

• İklim Adaleti ve Yerli Halkların Katılımı: Yerli halkların haklarının korunması ve karar alma süreçlerine katılımı, bu zirvede ayrı bir önem taşıyor.

Altyapı Hazırlıkları

Belém şehri, binlerce kişiyi ağırlayabilmek için yeni konaklama alanları ve ulaşım altyapısı geliştiriyor. Bununla birlikte, hazırlık sürecinde çevresel hassasiyetlerin gözetilmesi de kamuoyunun dikkatinde.

İklim Okulu’ndan Notlar

İklim Okulu olarak COP30 zirvesini yalnızca izlemekle kalmıyor; zirveden elde edilen bilgi ve gelişmeleri Türkiye’deki iklim politikalarına entegre etmeyi, eğitim müfredatımıza aktarmayı ve sürdürülebilir dönüşüm için ilham almayı hedefliyoruz.

Bu zirve, gençler için bir öğrenme fırsatı, yerel yönetimler için bir yol haritası, girişimciler için yeşil bir vizyon olabilir.

Zirai Don Felaketi ve İklim Değişikliği Arasındaki Bağ Nedir?

Nisan ayının ortasında Türkiye'nin dört bir yanında yaşanan zirai don felaketi, yalnızca bir meteorolojik olay değil; iklim değişikliğinin tarıma ve gıda güvenliğine etkilerinin somut bir göstergesidir. 36 ilde meyve bahçeleri, bağlar ve tarım alanları don etkisiyle zarar gördü. Bu olay, artık “alışılmış” hava olaylarının dışında, mevsim dışı aşırı iklim olaylarının ülkemizde daha sık yaşanacağını gösteriyor.

Zirai Don Neden İklim Krizinin Belirtisidir?

İklim değişikliği, yalnızca sıcaklık artışlarından ibaret değildir. Aynı zamanda:

• Mevsim kaymaları,

• Aşırı soğuk ve sıcak dalgaları,

• Ani hava değişimleri,

• Uzun kuraklıkların ardından gelen ani yağışlar gibi birçok uç olayın yaşanma sıklığını ve şiddetini artırır.

Nisan ayında yaşanan don olayı, özellikle çiçeklenme ve tomurcuklanma dönemindeki bitkiler için son derece yıkıcıdır. Bu dönemde gelen bir soğuk hava, bir yıllık emeği ve geçimi bir gecede yok edebilir.

İklim Krizi: Üreticinin de Tüketicinin de Sorunu

Zirai donun etkilediği ürünler arasında kayısı, üzüm, fındık, narenciye, Antep fıstığı, karpuz, zeytin, çay, elma gibi Türkiye'nin hem iç tüketimi hem de ihracatı açısından önemli birçok kalem yer alıyor.

Bu da demek oluyor ki:

• Üretici zarar görüyor,

• Tüketici fiyat artışıyla karşılaşıyor,

• Ülke ekonomisi gıda enflasyonu baskısı altında kalıyor.

İklim Okulu’ndan Çağrı: Dirençli Tarım İçin Eğitime ve Dayanışmaya İhtiyacımız Var

İklim Okulu olarak biz, bu olayları sadece “doğal afet” olarak görmek yerine, iklim bilincini artırmak, tarımda uyum politikalarını yaygınlaştırmak ve yerel düzeyde çözüm üretmek için çalışıyoruz.

• Tarım alanında iklim risk yönetimi eğitimi,

• Zirai iklim tahminleri ve erken uyarı sistemlerinin kullanımı,

• Yerel yönetimlerle SECAP (Sürdürülebilir Enerji ve İklim Eylem Planı) hazırlıkları,

• Ve gençleri bu sürece dahil edecek iklim okuryazarlığı çalışmaları bizim önceliklerimiz arasında.

Çözüm: Daha Dayanıklı Tarım, Daha Bilinçli Toplum

Zirai don gibi afetlerin etkisini azaltmak için;

• Tarım sigortalarının yaygınlaştırılması,

• Uyum odaklı tarım yöntemleri,

• Doğru tür seçimi ve agroekolojik yaklaşımlar
  gibi politikalarla iklim değişikliğine karşı tarım sektöründe dayanıklılığı artırmalıyız.

İklim değişikliği sadece bir doğa meselesi değil; gıdanın, geçimin ve geleceğimizin meselesidir.

Ve bu yüzden, iklim okulu gibi yapılar, sadece bilgi vermekle kalmaz; farkındalığı eyleme dönüştüren toplulukları inşa eder.