Küresel İklim Değişikliğine Genel Bakış

İklim değişikliği günümüzde üzerinde çok tartışılan ve etkilerini her geçen gün hissettiğimiz bir durumdur. İklim kısaca bir bölge veya ülkedeki uzun yıllar hava durumunun ortalaması olarak adlandırılabilir. Yani o bölgedeki hava olaylarının genel davranışı hakkında bizlere bir çerçeve sunmaktadır. İklim değişikliği ise iklimdeki süre gelen değişiklikler olarak tanımlanabilir. 

Belirli bir bölgede, iklimde devam eden değişimlerin söz konusu olması iklim değişikliğinin varlığını kanıtlamaktadır. Çeşitli parametrelerin uzun dönem verilerine bakarak gerçekleşen bu değişimi gözler önüne sermek mümkündür. Araştırmacıların, organizasyonların ve kuruluşların iklim alandaki çalışmaları yaşanan değişimleri açıkça göstermektedir. 

Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından gözlemlenen, küresel yüzey sıcaklığı, deniz seviyesi, Arktik Denizi’ndeki buzulların içeriği gibi parametreler iklim değişikliğinin etkilerini kamuoyuna sunmaktadır. Bu kayıtlara göre, 1951-1980 yılları arasındaki uzun dönem ortalamaları baz alınarak, küresel yüzey sıcaklık ortalamalarındaki değişimler Şekil 1’de yer verilmiştir. En sıcak yıllar, 1998 yılı haricinde geçtiğimiz 20 yılda yaşanmıştır. Bu durumda, 2000’li yıllardan itibaren küresel yüzey ortalama sıcaklıklarında rekor seviyelerde artışlar gözlenmiştir.  

 

Şekil 1. Küresel yüzey sıcaklıklarındaki değişimler (1880-2020 dönemi/ 1951-1980 uzun dönem ortalama sıcaklıkları baz alınmıştır.) 

İklim değişikliği etkilerine bir diğer önemli gösterge, küresel deniz seviyesindeki değişimlerdir. Bu değişimler (Şekil 2 ) eriyen buzul tabakaları ve bu tabakalardan eklenen su ve deniz suyunun ısındıkça genleşmesinden meydana gelmektedir. Kıyı gelgit ve uydu verilerinden elde edilen grafik, 1900’lü yıllardan başlayıp 2018 yılına kadar deniz seviyesinde değişimi göstermektedir. Artı (+)simgesi ile gösterilen faktörler deniz seviyesine katkı sağlarken, eksi(-) simgesi ile gösterilenler deniz seviyesinde azalmalara neden olmaktadır. Bu faktörler deniz seviyesini etkiledikleri anda belirlenmektedir. 

 

Şekil 2.  Küresel Deniz Seviyesi Değişimi (1900-2018) (NASA)

Ayrıca 1993 yılından günümüze uzanan dönemde uydular tarafından kayıt altına alınan deniz seviyesi değişimine(mm) Şekil 3’te yer verilmiştir. Deniz yüksekliği değişimi 101.2 mm olarak kayıt edilmiştir.

Şekil 3. Deniz seviyesindeki değişimler(mm) (1993-Günümüz)

Bunlara ek olarak iklim değişikliği etkileri Arktik Denizi buzullarında açıkça görülmektedir. Arktik’teki buzullar her yıl eylül ayında minimum alana ulaşmaktadır. Bu buzulların, 1981-2010 yılları uzun dönem ortalama genişliğine kıyasla, her on yılda %13 oranında küçülme görülmüştür. Şekil 4’te verilen grafik her yıl eylül ayında yapılan gözlemlerin günlük ortalaması şeklindedir. 

Şekil 4. Arktik deniz buzunun her yıl eylül ayındaki alanı 

Kaynak: https://climate.nasa.gov/

iklim okulu Amacı, Vizyon, Misyon ve ilkeleri Nelerdir?

İklim Okulu Kimdir?

İklim Okulu, iklim uzmanları tarafından Dünya'da, 5 Haziran Günü kutlanan Dünya Çevre Günü'nde (World Environment Day) kurulmuştur. İklim Okulu uzmanlarının önerileriyle 2022 yılı itibariyle  5 Haziran’ı içine alan hafta ülkemizde Türkiye Çevre Haftası olarak kutlanmaya başlanmıştır. Amacımız iklim adaptasyonuna öncülük ederek iklim krizi ve bu krizin getirmiş olduğun eşitsizliklerin önüne geçmek ve uzmanlar olarak ilgilileri ve karar vericileri teknik olarak bilgilendirmektir.

Vizyonumuz

Çocuklar, gençler, ulusal ve yerel karar vericiler başta olmak üzere toplumu iklim değişikliğine bağlı etkilerin ne kadar ciddi olduğu hakkında bilgilendirmek, toplumu harekete geçirmek, iklim adaptasyonuna karşı fikirler, projeler ve çözümler üretmek için çeşitli eğitim, seminer, çalıştay ve etkinlikler düzenlemektir.

Misyonumuz

İklim değişikline bağlı afetlerin gerçekleşmeden önce iklim adaptasyonunun sağlanmasında ve oluşacak afetlerin çözümünde öncülük etmek, çalışmalarımıza yeni iklim savunucularını dahil ederek iklim politikalarının çocuklar, gençler ve kadınlar başta olmak üzere dezavantajlı kişilerin lehine olmasını sağlamak için bilinçlendirme faaliyetleri düzenlemektir.

Hak Temelli Yaklaşım Kapsamında Odak Alanlarımız:

(Hak temelli yaklaşım nedir? diyenler için: kaynak)

• Çevre ve Ekolojik haklar
• Çocuk hakları
• Eğitim ve öğrenim hakkı
• Dijital haklar
• Gelişme Hakkı
• İletişim hakkı, ifade medya ve basın özgürlüğü
• Hayvan hakları
• Kültürel haklar
• Sağlık hakkı
• Sürdürülebilir kırsal ve insani kalkınma
• Ulaşım hakkı
• Şeffaflık ve bilgiye erişim hakkı
• Ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik
  

Temel Değerlerimiz ve İlkelerimiz

Etik ve ahlaki; şeffaf ve güvenilir; bilimsel ve yenilikçi; işbirliği ve destekçi.

İklim Okulu,

• Küresel sorumluluk bilincinde,
• Gücünü bilim ve sanattan alan,
• Apolitik, tarafsız ve her görüşe eşit mesafede,
• Şeffaf ve yatay hiyerarşiye sahip,
• Sorgulayıcı ve özgür düşünce ile yol alan,
• Gönüllülüğe ve birlikte çalışmaya önem veren,
• Ön planda sürdürülebilirliği tutan,
• Kapsayıcı olup herkesi kucaklayan,
• Sevgiyi ve barış benimseyen ilkelerle hareket eder.

* İklim Okulu, yaptığı çalışmalarla BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları'na katkı sunmaktadır.

İklim krizinden Etkilenen 6 Sektör ve Çözüm Önerileri

 Dünya, kayıtlı tarihin herhangi bir noktasından daha hızlı ısınıyor.

Isınma devam ederse, gezegen üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip olacak, kıyı boyunca evleri açlığın sular altında bırakmasının yanı sıra daha fazla orman yangını, kasırga ve kuraklığa neden olacak.

Ancak birlikte, insanlık bu etkilerin en kötüsünden kaçınabilir. Bunu yapmak için, sıcaklıklardaki artışı sanayi öncesi seviyelerin ortalama 1,5°C üzerinde sınırlamalıyız. İnsan kaynaklı ısınma, 2017 civarında 1°C işaretine ulaştı.

1,5°C işaretinin altında güvenli bir gelecek sağlamak, dünyanın 2030 yılına kadar yıllık 30 gigaton sera gazı emisyonunu azaltmasını gerektiriyor. Ulaşım ve sanayi yeterli değil. Akıllı şehirler inşa etmek ve ormansızlaşmayı ve gıda israfını engellemek de dahil olmak üzere arazimizi ve kaynaklarımızı daha verimli yöneterek karbon emisyonlarını azaltmamız gerekiyor.

Peki İnsanlık Oraya Nasıl Gidebilir?

İstikrarlı bir iklim sağlamak ve Paris Anlaşması taahhüdünü gerçeğe dönüştürmek için UNEP, dünyayı 1,5°C işaretinin altında tutacak kadar emisyonları azaltma potansiyeline sahip altı sektör belirledi.

2030 yılına kadar yıllık 30 gigaton sera gazı emisyonunu azaltmak mümkün. Yapılabilecek çok şey var. Altı sektörde ihtiyacımız olan çözümler zaten var.

Bu altı sektörlü çözüm modeli 29-32 GT karbon salınımını azaltabilir ve sıcaklık artışını 1,5˚C ile sınırlayabilir

İşte altı kilit sektör için bir yol haritası:

Karbonsuz Bir Geleceğe Yol Haritası

Bu 6 sektör nedir ve insanlık bu hedeflere ulaşmak için hangi eylemleri yapmalıdır.

1- ENERJİ

Enerji sektöründe yıllık 12,5 gigaton (Gt) sera gazı emisyonunu azaltabiliyoruz . Yeni buluşlar için beklemeye gerek yok.

Yenilenebilir enerjiye geçerek ve daha az enerji kullanarak bu azaltımı yapmak için gerekli teknolojiye sahibiz.

2- SANAYİ

Endüstri, pasif veya yenilenebilir enerji tabanlı ısıtma ve soğutma sistemlerini benimseyerek, enerji verimliliğini artırarak ve metan sızıntıları gibi diğer acil sorunları ele alarak emisyonlarını yılda 7,3 Gt azaltabilir.

3- Tarım, Gıda ve Atık

Yeni gıda üretim çözümleri, emisyonları yılda 6,7 Gt azaltabilir . Gıda kaybını ve israfını azaltmak ve daha sürdürülebilir diyetlere geçmek, emisyonları yılda 2 Gt'den fazla azaltabilir.

Gıdaların bozulması, çiftlikten çatala kadar gerçekleşir ve bitki açısından zengin bir diyete geçmek, daha az Sera Gazı yaymak için atabileceğiniz en büyük adımlardan biridir. Sağlığınız için de iyidir.

4- Doğaya Dayalı Çözümler

Gıda sistemlerimize bağlı olarak dünya, ormansızlaşmayı, ekosistem bozulmasını durdurur ve ekosistemleri eski haline getirirse emisyonları yılda 5,9 Gt azaltabilir .

Bu eylemler aynı zamanda hava kalitesini iyileştirecek, gıda ve su güvenliğini destekleyecek ve kırsal ekonomileri destekleyecektir. En önemlisi, kara, tatlı su ve deniz ekosistemlerine yapılan yatırımlar, iklim direncinin artırılmasına büyük katkı sağlayabilir.

5- Ulaşım

Tüm sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte birinden ulaşım sorumludur. Ve 2050 yılına kadar ikiye katlanacak.

Özel ve toplu taşımada elektrikli araçlar kullanarak ve güvenli alanlar yaratarak insanları yürümeye, bisiklete binmeye ve diğer motorsuz ulaşım türlerini kullanmaya teşvik ederek bu rakamı 4,7 Gt'ye kadar azaltabiliriz .

Araç emisyonlarını azaltmazsak, şehirlerdeki egzoz dumanından kaynaklanan ölümler 2030 yılına kadar yüzde 50'den fazla artacak.

6- Binalar ve Şehirler

2030 yılına kadar binalar yaklaşık 12,6 Gt enerji kaynaklı emisyondan sorumlu olacak. Ancak hızla büyüyen bir dünyaya uyum sağlamak için gereken kentsel altyapının yüzde 70'i henüz inşa edilmedi.

Yarının şehirlerini ve evlerini düşük karbon çağına uygun hale getirerek ve mevcut altyapıyı güncelleyerek emisyonları 5,9 Gt azaltabiliriz.

Tüm sektörlerde sübvansiyonlar, yüksek emisyonlu süreçleri ve davranışları desteklemekten, sürdürülebilir düşük karbonlu alternatifleri veya en azından eşit bir oyun alanını zorlamaya kaydırılmalıdır.

Bu veriler, UNEP'in Emissions Gap Report.'un en önemli 2020 baskısından çevrilerek İklim Okulu tarafından derlenmiştir. 

Çocuklar İçin İklim Değişikliği Nedir?

 Haydi hep birlikte inceleyelim!

Hepimiz iklim değişikliği hakkında mutlaka bir şeyler duymuşuzdur. Peki bu iklim değişikliği gerçekte nedir ve gezegenimizi nasıl etkiliyor?

İklim Değişikliği Ne Demek?

İklim değişikliği (ya da küresel ısınma), gezegenimizin ısınma sürecine denir. Bilim insanları, insan aktivitelerinin Endüstri Devrimi’nden beri Dünya’nın yaklaşık olarak 1°C ısınmasına neden olduğunu tahmin ediyor. Bu sayı kulağa çok fazla gibi gelmese de insanlar ve vahşi yaşam için çok şey ifade ediyor.

Maalesef, yükselen sıcaklıklar sadece daha güzel havalara kavuşacağımız (Keşke!) anlamına gelmiyor. Aslında değişen iklim hava durumumuzu daha olağanüstü ve öngörülemez hale getirecek. Sıcaklıklar yükselirken, bazı bölgeler daha çok ısınacak ve çok fazla hayvan (ve tabii ki insanlar da!) değişen iklime uyum sağlayamadıklarını görecekler.

 

İklim Değişikliğine Ne Sebep Olur?

1. Fosil Yakıtların Yakılması

Sanayileşmiş ülkeler, geçtiğimiz 150 yıldan beri büyük miktarlarda petrol ve gaz gibi fosil yakıtlar yakmaktadır. Bu işlem sırasında atmosfere salınan gazlar, güneşten gelen ısıyı hapseder ve görünmez bir battaniye görevi görerek Dünya’yı ısıtır. Bu ‘Sera Gazı Etkisi’ olarak bilinir.

2. Çiftçilik

İster inanın ister inanmayın, ineklerin yeme alışkanlıklarının iklim değişikliğinde payı var. Tıpkı bizim gibi, inekler de yemek yediklerinde sindirim sistemlerinde metan (bir tür sera gazı) üretirler ve bir… pırt! ile salıverirler. Kulağa komik geliyor olabilir ama bu gazı atmosfere salan neredeyse 1,5 milyar ineğin olduğunu düşünürsek, bu kesinlikle önemli bir etkendir.

3.Ormansızlaşma

Ormanlar havadan büyük miktarda karbondioksit (diğer bir sera gazı) emer ve oksijen şeklinde havaya geri verir. Amazon yağmur ormanları bunu yapmakta o kadar büyük rol sahibi ve etkilidir ki, adeta iklim değişikliğini kısıtlayan bir klima gibi işler. Ne yazık ki birçok yağmur ormanı odun, palm yağı yapmak ve tarım arazileri, yollar, petrol madenleri ve barajların önünü açmak için kesiliyor.

İklim Değişikliği Gezegenimizi Nasıl Etkileyecek?

Dünya var olduğu milyarlarca yıl boyunca birçok tropik iklime ve buzul çağa ev sahipliği yaptı. Peki durum neden şimdi daha farklı? Bunun nedeni, son 150 yıldır insan faaliyetlerinin sonucu olarak Dünya atmosferine çok büyük miktarda zararlı gaz salınmasıdır ve kayıtlar küresel sıcaklıkların bu zamandan itibaren daha hızlı arttığını gösteriyor.

Daha sıcak iklim gezegenimizi çeşitli şekillerde etkileyebilir:

• Daha fazla yağış
• Değişen mevsimler
• Küçülen deniz buzulları
• Yükselen deniz seviyeleri

İklim Değişikliği Yaban Hayatı Nasıl Etkileyecek?

İklim değişikliği halihazırda tüm dünyadaki vahşi yaşamı etkiliyor ancak bazı türler bundan daha fazla muzdarip. Kutup hayvanları – buz ile kaplı doğal alanları daha sıcak havalarda eriyen- özellikle risk altındadır. Aslında, uzmanlar Arktik deniz buzunun şok edici bir oranda eridiğini söylüyor – her on yılda %9 oranında! Kutup ayıları avlanmak, yavrularını büyütmek ve uzun süre yüzdükten sonra dinlenmek için deniz buzuna ihtiyaç duyar. Halkalı foklar gibi bazı fok türleri, yavrularını büyütmek, beslemek ve çiftleşmek için karda ve buzda mağaralar yapıyor.

Tehlikede olanlar sadece kutup hayvanları da değil. Endonezya’nın yağmur ormanlarında yaşayan orangutanlar gibi maymunlar, yaşam alanları azaldıkça tehdit altında oluyor ve bölgede daha fazla kuraklık daha fazla orman yangınına neden oluyor.

Deniz kaplumbağaları, yumurtalarını bırakmak için çoğu yükselen deniz seviyelerinin tehdidi altında olan yuvalama kumsallarına güvenmek zorundadır. Yuvaların sıcaklığının yumurtaların erkek mi dişi mi olduğunu belirlediğini biliyor muydunuz? Ne yazık ki, artan sıcaklıklarla, bu erkeklerden çok daha fazla dişinin doğduğu ve gelecekteki kaplumbağa popülasyonlarını tehdit ettiği anlamına gelebilir.

İnsanlar İklim Değişikliğinden Nasıl Etkilenecek?

İklim değişikliği sadece hayvanları etkilemeyecek, hatta şimdiden bile insanlar üzerinde de etkisi olduğu söylenebilir. En çok etkilenenler, her gün yediğimiz yiyecekleri yetiştirenler. Çiftçilerden oluşan topluluklar, özellikle de gelişmekte olan ülkelerde yaşayanlar, yüksek sıcaklıklar, artan yağış, sellerle ve kuraklıkla yüzleşmekteler.

Biz İngilizler çay içmeyi (yaklaşık olarak her gün 165 milyon bardak) çok seviyoruz ama muhtemelen çayımızı yetiştirmek için ne kadar emek harcandığının kıymetini bilmiyoruz. Çevresel koşullar çayın lezzetini ve kalitesini etkileyebilir, ayrıca bitkilerin büyümesi için çok hassas bir ölçüde yağışa ihtiyaç vardır. Kenya’da iklim değişikliği, düzenli yağış miktarlarını giderek daha az tahmin edilebilir hale getiriyor. Çoğunlukla büyük miktarda yağışların ardından kuraklık olacak, bu da çay yetiştirmeyi çok zorlaştıracaktır.

Çiftçiler daha fazla para kazanmak için mahsullerini artırmaya ve bunun için de ucuz kimyasallar kullanmaya başvurabilirler, bu kimyasalların uzun süreli kullanımı topraklarını yok edebilecek olsa bile.

İnsanlar İklim Değişikliğiyle Nasıl Başa Çıkıyor?

Adil ticaret (gelişmekte olan ülkelerdeki üreticilere yardım etmeyi ve sürdürülebilirliği teşvik etmeyi amaçlayan organize bir sosyal hareket) ürünlerini satın almak, çiftçilere makul bir ücret ödenmesini sağlamaya yardımcı olabilir. Bu, maliyetlerini karşılayabilecekleri, iyi bir yaşam standardına sahip olmak için yeterli parayı kazanabilecekleri ve çevreye daha fazla zarar verebilecek ucuz tarım yöntemlerine başvurmak zorunda kalmadan mahsullerini sağlıklı tutmak için çiftliklerine yatırım yapabilecekleri anlamına geliyor.

Bu destek aynı zamanda çiftçilerin çok su alan okaliptüs ağaçlarını, toprak için daha verimli olan yerli ağaçlarla değiştirmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca yakıt tasarruflu sobalar yapmayı öğrenebilirler ve bu onlara fazladan para kazandırmakla kalmaz, aynı zamanda toplulukların karbon ayak izini de azaltabilir.

İklim Değişikliğini Engellemek İçin Ne Yapabilirim?

Evindeki küçük değişimlerde fark yaratabilir. Enerji tasarruflu ampulleri değiştirmeyi deneyebilir, araba kullanmak yerine yürüyebilir, elektrikli eşyaları kullanmadığın zaman onları kapatabilir, gıda atığını geri dönüştürebilir ve azaltabilirsin. Tüm bu küçük şeyler bile fark yaratabilir.

Çevirmen: Zişan Aydınoğlu

Editör: Zübeyir Tosun